yin-yang

[Pinyin Yīn-Yáng ] [Wide Giles Yin-Yang ] [1] [İng., Alm. ve Fr. Yin-Yang ] [Gln. Çn. 陰陽 ] [2] [Sdl. Çn. 阴阳 ] [3]

Tek başına Yīn 陰 Sözlük anlamı: Ay, evrendeki dişil enerji, gölge, bir nesnenin kuzey yönü, nem, su, karanlık, soğuk, kapalı, belirsiz, dişi üreme organı, eksi kutup, sükûnet, ölüme ait olan.

(Genel olarak) Yüksek, düz ve taşsız tepe. Bulutların güneş ışığının ulaşmasına engel olduğu karanlık yer.

Tek başına Yáng 陽 Sözlük anlamı: Güneş, evrendeki eril enerji, gün ışığı, bir nesnenin güney yönü, aydınlık, ılık, sıcak, açık, net, eril üreme organı, artı kutup, hareket, yaşama ait olan.

(Genel olarak) Yüksek, düz ve taşsız tepe. Güneş ışınlarının aydınlattığı yer.

Yīn-Yáng 陰陽

1- (Genel olarak) Yin Yang; zıtlıkların birlikte var oluşunu ifade eder; evrendeki her şey iki zıtlığın birbiri ile etkileşiminden meydana gelmiştir; örneğin dişi ve erkek, gece ve gündüz, sıcak ve soğuk, aydınlık ve karanlık vb. Birbirine zıt bu iki kutup kendi içinde karşıtından bir parça barındırır; bunlar sürekli değişim içerisindedir ve birbirlerine dönüşürler. Çin uygarlığının gelişim tarihine bakıldığında; “yang” (陽) imine bilinen en eski yazı sistemi olan kemik yazıtlarda (甲骨文-Shang Dönemi) rastlanırken; “yin” (陰) imine kemik yazıtlarda ve daha sonraki bronz yazıtlarda (金文) rastlanmamıştır. “Yin” (陰) imi ilk kez taş yazıtlarda (石文- Geç Zhou Dönemi) ortaya çıkmaktadır. “Yin” imi, yüksek bir konumdan görülen kara bulutları, karanlık ve kaos ortamını ifade eder; “yang” ise “yin”in aksine bulutlar çekildikten sonra ortaya çıkan aydınlığı, her şeyin açık ve net görülebildiği bir sakinlik ortamını ifade etmektedir. “Yin” dişidir ve erkek olan “yang”ı içinde taşır, bu fikir ilkel dönemde var olan anaerkil yapının köklerini de oluşturmuştur. “Yin” evren ve varlığın var olmasından önceki karanlık, karmaşa ve kaostur; her şeyin başlangıcıdır, hayat onunla başlar. “Yin”, varlığın henüz var olmadığı ve hiçbir şeyin henüz netleşmediği bir karmaşa ortamıdır, “yang” ise dinginliktir; evrene “yang” hakim olduğunda karmaşa bitmiş ve her şey netleşmiştir.

2- (Değişimler Klasiği’nde 易經) Yin-Yang enerjileri sistematik bir kuram olarak ilk kez Değişimler Klasiği’nde (yaklaşık olarak M.Ö.11.yy) karşımıza çıkar. Yin-Yang burada; kainatın düzenini sağlayan yaşam enerjileri olarak tanımlanmaktadır: “Göğün düzenini kuran Yin ve Yang’dır.” (Yijing, Bölüm Shuo Gua).

3- (Laozi’da 老子) Laozi’nın metni Dao De Jing’de (道德經) yalnızca bir bölümde geçen Yin-Yang enerjileri; yaratıcı düzen Dao’ın (道) yaratma faaliyetinde etkin rol üstlenen önemli kavramlar olarak tanımlanmaktadır: “Dao bir’i doğurdu, bir iki’yi, iki üç’ü yarattı [ve] üç’ten tüm varlıklar meydana geldi. Varlıklar yin’i sırtladı, yang’ı kucakladı; [aralarında]açığa çıkan enerji uyumu yarattı.” (Dao De Jing, Bölüm 42). Buna göre; Dao’ın yaratma yeteneğinin bir sonucu olarak ortaya çıkan yin-yang ve bu enerjiler arası oluşan uyumlu ve dengeli faaliyet sayesinde evren ve tüm varlıklar ideal formları ve özellikleriyle meydana gelmiştir. Burada yin ve yang enerjilerinin iki farklı enerjiyi değil, birbirinin devamı olan ve biririni var eden tek bir enerjiyi ifade ettiğini söylemek mümkündür. Sıcak ile soğuk, aydınlık ile karanlık, gece ile gündüz gibi zıtlıklar birbirini takip eder ve böylece oluşan doğal döngü sayesinde varlıklarını devam ettirirler. “Varlıklar yin’i sırtladı, yang’ı kucakladı” cümlesinden de anlaşılabileceği gibi, temelde her varlık kendi özünde yin ve yang enerjilerine sahiptir. Bu noktada varlığa karakterini verenin “yin” mi yoksa “yang” mı olacağını belirleyen şey sahip oldukları enerjinin oranına bağlı olmakla birlikte; Laozi’ya göre aslolan bu enerjilerin oranı değil, uyum içerisinde faaliyet gösterebilmeleridir.

4- (Zhuangzi’da 莊子) Yin enerjisi ölüme, Yang enerjisi yaşama ait kabul edilmektedir: “Ölmeye yüz tutmuş bir enerjiyi (yin), tekrar yaşama (yang) döndürmek olanaksızdır.” (Zhuangzi, Bölüm Qi Wu Lun).

5- (Taoist Metinlerde) Taoist düşüncede dişi varlık ve özellikle anne kavramları kutsaldır. İlkel inançlarda önemsenen ve dişiye has olduğu gözlemlenen doğurganlık, hassaslık, sakinlik, toleranslı ve mütevazi olma gibi özelliklere, Dao düşüncesinde olduğu gibi Taoist inançta da önem verilmektedir. Pek çok mitolojik hikâyede ata tanrıçalara ve kadın dini liderlere rastlanırken; bunların çoğu dişinin ve sükunetin temsilcisi olan Yin’i yüceltmekte, erkeğin ve hareketin temsilcisi olan Yang’ı yermektedir: “Erdem sahibi olan lider Yin’i, erdem sahibi olmayan lider Yang’ı kullanır. Yang kolayca anlaşılırken, Yin’e kolay ulaşılmaz; çünkü o şekil değil öz’dür.” (密藏通玄變化六陰調微遁甲真經).

KAYNAKÇA

Shi, Zuocheng. Zhongguo ZhexueJingshen Shuoyuan [Çin Felsefe Ruhunun Temelleri]. Taipei: Li De Chuban Shi, 2006.

Yijing (易經). Yijing Duben [Yijing Okumaları]. Taipei: Sanmin Shuju, 1996.

Dao De Jing (道德經). Dao De Jing Wang Bi Zhu [Dao De Jing Wang Bi Yorumu]. Taipei:  Xue Hai Chubanshi, 1994.

Zhang, S.H. Zhuangzi Du Ben [Zhuangzi Okumaları]. Taipei: Sanmin Shuju, 2007.

Gao, Shufan. Zheng Zhong Xing Yin Yi Zong He Da Zı Dian [Zheng Zhong İm, Ses, Anlam Büyük Sözlük]. Taipei: Zheng Zhong Shuju, 2003.

Taoist Metin: “密藏通玄變化六陰調微遁甲真經” https://ctext.org/wiki.pl?if=gb&chapter=537362/.çevrimiçi 21 Ağustos 2021.

Yazar : Gonca ÜNAL CHIANG (Ankara Üniversitesi)