tikel

[Alm. partikulär ] [Fr. particulier /ère ] [İng. particular] [Es T. cüz’i]

Özne ile yüklem arasında kısmi bağ kuran niceliksel yapı ifadesi. Bir türün bütün bireylerine değil de en az birine ait olan bir özelliği ifade ederken kullanılan niceleme belirteci. Başka bir deyişle, özne ve yüklem arasındaki kapsama ilişkisinde yüklemin öznede konu edilen türün en az birine yüklemlenebildiği yapı. Bir önerme nicelik bakımından ele alındığında ya tikel ya da tümel, nitelik bakımından ele alındığında ise ya olumlu ya da olumsuz olarak tanımlanır. Söz konusu özellikler, karşıtlık karesinin dört köşesine konumlanan tümel olumlu, tümel olumsuz, tikel olumlu ve tikel olumsuz kategorik önermelerini ortaya çıkarmaktadır.  "Bazı öğrenciler çalışkandır” önermesi tikel olumluya, “Bazı insanlar sevimli değildir” ise tikel olumsuza birer örnek durumundadırlar. Anlaşılacağı üzere tikel niceleme için çoğunlukla “bazı” terimi kullanılmaktadır. Aristoteles mantığında bir önermenin tikel olumlu olduğunu ifade etmek için onaylamak, doğrulamak anlamına gelen Latince “affirmo” (İng: affirm) sözcüğünün ikinci seslisi olan “i” harfi; bir önermenin tikel olumsuz olduğunu ifade etmek için, olumsuzlamak, değillemek anlamına gelen Latince “nego” (İng: negation) sözcüğünün ikinci seslisi olan “o” harfi kullanılmaktadır (ilgili sözcüklerin birinci seslileri ise tümel önermelerin gösteriminde kullanılırlar). Niceleme mantığında ise tikel niceleyici “∃” sembolü ile gösterilir.

KAYNAKÇA

Grünberg, Teo & Onart, Adnan. Mantık Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1976.

Churchill, Robert Paul. “Logic: An Introduction, 2. bs, New York: St. Martin’s Press, 1990.

Francis E. Peters, Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü, Çeviren ve Hazırlayan: Hakkı Hünler, İstanbul: Paradigma Yayınları, 2004.

Ural, Şafak. Temel Mantık, İstanbul: Çantay Yayınları, 4. Baskı, 2017.

Yazar : İbrahim H. ÇETRES (Mardin Artuklu Üniv.);Halise AVŞAR (