sınıflandırma

[Alm. Klassifikation] [Fr., İng. classification] [Es. T. tasnif]

Genel Tanımı. Sınıflandırma, aralarında çeşitli ilişkiler bulunan varlıkları veya kavramları belli dizgelere göre ayırma işlemidir. Sınıflandırma işleminde bir ayırım gerçekleştirilirken her türlü şey belli bir sisteme, düzene göre gruplandırılır. Bu gruplandırma, benzerleri ve farklıları birbirinden ayırarak sınıflandırmanın temel amacını ortaya koyar.

Sınıflandırmanın Koşulları. a) Sınıflandırma tam olmalıdır. Bir sınıflandırma yapılırken içermesi gereken her şeyi kapsamına almalıdır. b) Sınıflandırma yalnızca kendisiyle ilgili olanları içermelidir. İlgisiz olanlar sınıflandırmanın dışında tutulmalıdır. c) Sınıflandırma ana terimin özelliği içerecek şekilde yapılandırılmalıdır. Sınıflandırmadaki varlıklar veya kavramlar ana terimin özelliklerini yansıtıp yansıtmadıları göz önünde bulundurularak dahil edilmelidir.

Doğa Bilimlerinde ve Sosyal Bilimlerde Sınıflandırma. Doğa bilimlerindeki fizik, kimya ve biyoloji gibi alanlara baktığımızda gazlar, katılar ve sıvılar gibi sınıflandırmalara gidilir. Sosyal bilimlerde ise sosyoloji, antropoloji veya siyaset bilimleri gibi alanlarda ise yoksul, meslek durumları, ergen, alkolik gibi sınıflandırmalarda bulunulur. Naturalistlere göre doğa bilimcilerin yapmış oldukları sınıflandırma sınıflandırmayı yapan kişiden bağımsızdır. Yani sıvı veya gaz diye bahsettiğimiz şeyler doğada kendiliğinden zaten vardır. Bunun için bir doğa bilimcinin bir ayrım yapmasına gerek yoktur. Ancak sosyal bilimlerin yapmış oldukları sınıflandırmaya gelirsek naturalistler burada ise yapılan sınıflandırmanın bütünüyle sınıflandırmayı yapan sosyal bilimciye bağlı olduğunu ileri sürer. Örneğin, yoksul diye oluşturduğumuz sınıflandırmanın tanımı sosyal bilimcinin yapmış olduğu çerçeveye göre belirlenir. Eğer sosyal bilimci yoksulluğu farklı kriterlere göre ele alırsa o zaman sınıflandırma bütünüyle değişecektir. Bunun sonucunda da bir yandan sınıflandırmadaki ayrımın sosyal bilimciye bağlı olduğunu, diğer yandan ise sosyal bilimci böylesi bir ayrım yapmadığında sınıflandırmanın da kendiliğinden ortadan kalkacağını söyleyebiliriz. Anti-Naturalistlere geldiğimizde ise tartışma daha çok sosyal bilimlerdeki sınıflandırma anlayışında yoğunlaşmaktadır. Onlara göre sosyal bilimcinin yaptığı şey bir belirlenim yapmak veya ortaya çıkarmaktan ziyade eldeki verileri belli bir sınıflandırma formuna sokmak için onları yapılandırılan ve oluşturulan bir şekilde ele almaktır. Bu da insanların cinsiyetlere, ideolojilere ve çeşitli mesleklere göre ayrılmalarını bir yönüyle ortadan kaldırır. Dolayısıyla anti-naturalistlere göre, bir sosyal bilimci elindeki verilerle bir sınıflandırma yapabilmek için onları yalnızca analiz eder, düzenler ve kıyaslar.

Sınıflandırmada Konuların ve Kavramların Ayrımı. Bir sınıflandırmada ayrımı kaba ve kurumsal olarak iki farklı şekilde yapmak mümkündür. Kaba ayrımda belirleyici olan yalnızca ayrımın kendisidir. Örneğin 18 yaşındaki bir kişinin yetişkinler sınıflandırması içerisinde tanımlanmasını ele alırsak; kişinin 18 yaşında olması kendisi dışında herhangi bir belirlenim veya tespite ihtiyaç duymadığı bir şeydir. Bu, onun yaşamsal süreç içerisinde ulaştığı doğal bir noktadır. Ancak bu yaşta bir kişinin yetişkin sayılması ise bütünüyle kurumsaldır. Çünkü yetişkinliği 18 yaş ile başlatan herhangi bir doğal belirlenim yoktur. Her ne kadar bu yaştaki bir kişinin fiziksel ve zihinsel becerilerinin yetişkin olarak kabul edilmesi için artık genel anlamda belli bir aşamaya geldiğini ifade etsek de yetişkin olmaklılığın sınırlarını belirleyen belli bir kurumdur. Bu kurum, 18 yaşından bir gün önce kişiyi çocuk sınıflandırması içerisinde görürken bir gün sonra ise o kişiyi yetişkin olarak kabul etmektedir. Ancak bir gün içerisinde kişide her ne kadar fark edilecek düzeyde fiziksel veya bilişsel bir farklılık olmasa da kurum bir gün sonra o kişiyi yetişkinler sınıflandırması içerisinde tanımlamayı uygun görebilmektedir.  

KAYNAKÇA

Çüçen, A. Kadir, Klasik Mantık. Ankara: Sentez Yayınevi, 2021.

Gordon, Scott, The History and Philosophy of Social Science, London: Routledge Press, 2003.

Platon, Devlet, Sabahattin Eyüpoğlu ve Mehmet Ali Cimcöz (çev.), İstanbul: İş Bankası Yayınevi, 2014.

Platon, Kratilos, Cenap Karakaya (çev.), İstanbul: Sosyal Yayınevi, 2000.

Root, Michael, “How We divide the World”. Philosophy of Science, vol.67, No:3, 2000, September: 628-639.

Root, Michael, Philosophy of Social Science the Methods, Ideals, and Politics of Social Inquiry. Oxford: Blackwell Press,1996.

Salı Toplantıları 93-94, Teorinin Aynasından Görünen Pratik: Sosyal Bilimler, İstanbul: Yapı Kredi Yayınevi, 1995.

Yazar : Mehmet Şirin ÇAĞMAR (Dr.)