evirme

[Alm. Konversion ] [Fr. conversion ] [İng. conversion ] [Es. T. akis ]

Döndürme veya düz döndürme olarak da adlandırılan doğrudan çıkarım kuralı.

Evirme, kategorik bir önermenin özne ve yükleminin yerlerinin değiştirilmesi işlemidir. Başka bir deyişle evirme veya döndürme, bir önermeden, özne ve yüklemin yerini değiştirerek ona eşdeğer bir başka önerme çıkarma işlemidir. Bu işlemde dikkat edilmesi gereken husus özne ve yüklemin dağıtıcılığının değişmemesidir. Ayrıca önermenin olumlu-olumsuz olma özelliği, yani niteliği de aynı kalmalıdır. Buna göre kategorik önermelere evirme işlemi uygulandığı zaman elde edilen sonuçlar aşağıdaki gibi olmaktadır:

SaP → PıS (Arızi evirme)

SeP ↔ PeS

SıP ↔ PıS

SoP — X (Evirmesi olmaz)

Dağıtıcılıkta değişim olacağı için SaP önermesinden PaS önermesine geçilemez. Ancak onun altığı olan PıS önermesine geçilebilir. Bu nedenle söz konusu işlem arızi evirme olarak adlandırılmaktadır. Örneğin “Bütün insanlar ölümlüdür” önermesinden “Bütün ölümlüler insandır”a değil ama “Bazı ölümlüler insandır”a geçilebilir. SeP ve SıP için tam kurallı olarak işleyen evirme işlemi SoP için, dağıtıcılığı değişeceğinden uygulanamaz.

KAYNAKÇA

Grünberg, Teo & Onart, Adnan. Mantık Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1976.

Öner, Necati. Klasik Mantık, Ankara: Divan Kitap, 2016.

Ural, Şafak. Temel Mantık, İstanbul: Çantay Yayınları, 4. Bs. 2017.

Yazar : Yücel YÜKSEL (İstanbul Üni.);Halise AVŞAR(Doktora.Öğr.)