Avenarius, Richard

1843-1896 yılları arasında yaşamış Alman pozitivist filozof.

Yaşamı ve temel eseri. Paris'te doğdu. Leipzig Üniversitesi'nde okudu ve 1876'da felsefe alanında öğretim görevlisi oldu. Ertesi yıl Zürih'e felsefe profesörü olarak atandı ve ölümüne kadar burada ders verdi. En etkili eseri, kendisine Joseph Petzoldt gibi takipçiler ve Vladimir IIyic Lenin gibi muhalifler kazandıran iki ciltlik Kritik der reinen Erfahrung'dur (Saf Deneyimin Eleştirisi, 1888-1890).

Felsefesi. Avenarius, felsefenin görevinin "saf deneyim"e dayalı bir "doğal dünya kavramı" geliştirmek olduğu epistemolojik bir teori olan ampiryokritisizmin kurucusuydu. Böylesine tutarlı bir dünya görüşü elde etmek için, pozitivist bir sınırlama ile doğrudan saf algı tarafından verilenlerin yanı sıra, insanın bilme eylemi sırasında içselleştirme yoluyla deneyime kattığı tüm metafizik bileşenlerin ortadan kaldırılması gerekir.

Avenarius, kendi ampiryokritisizm versiyonunu, yeniden tesis etmek istediği doğal dünya kavramıyla birleştirir. Onun yöntemi Husserl'in fenomenolojik saf betimleme tekniğine çok yakındır. Bu tür saf betimlemenin çıkış noktasıdır ve diğer insanların bedenleri de dahil olmak üzere çevresel bileşenleri kapsar. İnsanları diğer çevresel bileşenlerden ayırmak için Avenarius, diğer insanların belirli hareketlerinin ve seslerinin ifadeler olarak yorumlanması anlamına gelen dilbilimsel olarak temellendirilmiş bir hipotez kullanır. Buna göre, doğal dünya kavramının onaylanması, diğer insanların sadece düşüncesiz ve duygusuz mekanizmalar olmadığını varsayar. Bu ilke, insan bilgisinin ampirik (doğrulanabilir) içeriğini, anlamlı ifade bileşenlerinin uygun bir analizi yoluyla ele alma fırsatı sunar. Avenarius, ampiryokritisizmin bir başka temel yorumlayıcı ilkesinin altını çizer: 'insan eşitliği'nin 'demokratik' varsayımı. Bu ilke, ifade içerikleri gözlemci tarafından anlamlı bir şekilde yorumlandığı sürece, diğer kişilerdeki benzer deneyimlere (analoji yoluyla) kısa yoldan çıkarım yapmasını sağlar.

Avenarius ve Mach. Avenarius'un fikirleri ile Ernst Mach'ın fikirleri arasında, özellikle Mach'ın Analyse der Empfindungen (Duyguların Analizi) adlı eserinde ortaya konduğu şekliyle, yakın bir akrabalık vardır. İki düşünür hiçbir zaman kişisel olarak tanışmadılar ve bakış açılarını birbirlerinden oldukça bağımsız olarak geliştirdiler; bu nedenle, temel kavramlarının derin anlaşmasına ancak yavaş yavaş ikna oldular. Fiziksel ve zihinsel fenomenler arasındaki ilişkinin yanı sıra "düşünce ekonomisi" ilkesinin önemi konusunda da aynı temel görüşe sahiptiler. Hepsinden önemlisi, her ikisi de saf deneyimin kabul edilebilir ve tamamen yeterli tek bilgi kaynağı olarak tanınması gerektiğine ikna olmuştu. Dolayısıyla, Avenarius'un içselleştirmeyi ortadan kaldırması, Mach'ın aradığı metafiziksel olanın tamamen ortadan kaldırılmasının yalnızca özel bir biçimidir.

Etkisi. Petzoldt ve Lenin'in yanı sıra, Avenarius'un felsefesiyle uzun uzadıya ilgilenen diğer kişiler Wilhelm Schuppe ve Wilhelm Wundt'tur. İçkinlik filozofu Schuppe, Avenarius ile temel noktalarda hemfikirken, Wundt Avenarius'un açıklamalarının skolastik karakterini eleştirmiş ve doktrinlerindeki iç çelişkilere işaret etmeye çalışmıştır.

KAYNAKÇA

Britannica, T. Editors of Encyclopaedia (2022, November 15). Richard Avenarius. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/biography/Richard-Avenarius

Kodis, J. (1896). Richard Avenarius. Psychological Review, 3(6), 603–610. 

Raab, Friedrich. Die Philosophie von Richard Avenarius. Leipzig: Meiner, 1912.

Richard, Avenarius. Der menschliche Weltbegriff ("The Human Concept of the World"). Leipzig: R. Reisland, 1891.

Richard, Avenarius. Kritik der reinen Erfahrung ("Critique of Pure Experience"), 2 vols. Leipzig: R. Reisland, 1888–1890.

Suter, Jules. Die Philosophie von Richard Avenarius. Zürich, 1910.

Yazar : Mustafa BİNGÖL (Erzurum Teknik Üniversitesi)