Anaksagoras

Yaklaşık M.Ö. 500 - 428 yılları arasında yaşamış , Sokrates öncesi dönem Antik Yunan filozofu. lonia’da Klazomenai’de (bugünkü İzmir-Urla yakınlarında bir bölge) doğmuş ancak yaşamının uzun bir kısmını zamanının kültür ve düşünce merkezi olan Atina’da geçirmiştir.

Onun, Atina’ya yerleşmek için gelen ilk büyük filozof olduğu söylenmektedir. Varlığın doğasına ve ilk hareket ettirici nedene ilişkin özgün bir öğreti ortaya koymuştur. O, varlıkların çeşitliliğini açıklamakta bir veya birkaç öğeyi yetersiz bulduğundan her şeyin “tohum”lardan [spermata // Yun. σπέρμα (sperma) + -ata Lat. çoğ. takısı] oluştuğunu öne sürmüştür. Tohum olarak adlandırılan bu arkheler, çok küçük, her türden şekil, koku ve renge sahip yani sayılamayacak kadar çok çeşitlilikte, sonsuzca bölünebilir, ezeli ve de sonsuz sayıdadır. Anaksagoras böylece evrendeki çeşitliliğin izahını da yapmış olmaktadır. Ona göre, varlıkların oluş ve bozuluşu, bu tohumların karışımı ve ayrışımı ile meydana gelir. Anaksagoras felsefesinde, nous (νοῦς / akıl ), hareket ettirici ilke konumundadır. İdrak etmek ve hareket ettirmek olmak üzere iki temel işlevi bulunan nous, evrendeki oluş ve bozuluşu, diğer bir deyişle değişimi başlatandır. Anaksagoras, oluşun imkânını ve doğasını açıklamaya çalışmıştır. Bu doğrultuda Empedokles’in kendi varlık öğretisinde öne sürdüğü öncüllerden yararlanmıştır. Anaksagoras’a göre hiçten hiçbir şey meydana gelmez ve var olan hiçbir şey de hiçliğe gitmez. Dolayısıyla Anaksagoras’a göre mutlak anlamda bir oluş ve yokoluş bulunmaz. Anaksagoras deney ve gözlem yoluyla varlığı doğrulanabilen değişmenin ve oluşun varlığını kabul eder.

KAYNAKÇA

Kranz, Walter. Antik Felsefe – Metinler ve Açıklamalar, çeviren. Suad Y. Baydur. İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1984.

Yazar : Yücel YÜKSEL (İstanbul Ü.);Hande KUMBASAR (Doktora.Öğr.